onderzoek naar grote baars
TEKST: BARD BORGER > FOTOGRAFIE: SANDER BOER
onderzoek
‘VISSEN’ NAAR KENNIS VAN XXL-BAARS
PERCHTRACK:
Grote baarzen zijn niet alleen populaire sportvissen, maar ook voor onderzoekers erg interessant. Om meer zicht te krijgen op de zwemroutes en paai- en verblijfsgebieden van deze bijzondere vissen, nam Sportvisserij Nederland onlangs samen met andere partijen het initiatief voor PERCHTRACK. Sportvissers spelen een sleutelrol in dit tweejarig onderzoek dat zich toespitst op de allergrootste baarzen in het Haringvliet en Hollandsch Diep.
De baarzen
worden operatief voorzien van een akoestische zender
MASTERSTUDENTEN GEZOCHT
Ben of ken jij een Nederlandse of Duitse student met interesse in visecologie en trekgedrag? En lijkt jou (of hem/haar) interessant om binnen PERCHTRACK een masterthesis te doen? Neem dan voor meer informatie contact op met Niels Brevé (breve@sportvisserijnederland.nl) van Sportvisserij Nederland of met Prof. Dr. Robert Arlinghaus (arlinghaus@igb-berlin.de) van het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries.
Niet alleen vanwege hun waarde voor dit onderzoek, maar ook omdat juist de grootste vissen belangrijk zijn voor het nageslacht.”
SLEUTELROL
Middels het vangen en terugmelden van gemerkte baarzen spelen sportvissers een sleutelrol in PERCHTRACK. Hendry: “De meeste fanatieke, ervaren baarsvissers weten inmiddels precies waar de grootste exemplaren zich in deze tijd van het jaar ophouden en hoe je ze vangt. Dankzij hun medewerking kunnen we dus gericht die vissen verzamelen, opereren en daarna volgen. Met een zegen of elektrisch vissend kun je dat nooit zo selectief doen – hengelvangsten zijn voor dit project echt dé aangewezen methode. Het is ook mooi dat juist die sportvissers deze grote baarzen enorm waarderen en koesteren. Niet alleen als sportvis, maar ook gewoon als de prachtige dieren die het zijn. Zo bezien zijn het eigenlijk gepassioneerde collega-onderzoekers.”
UNIEK IN DE WERELD
Hendry – die zelf ook regelmatig naar het Haringvliet gaat om op grote baars te vissen – was blij toen Sportvisserij Nederland hem voor PERCHTRACK benaderde. “Vanwege hun bizarre lengte, tot ruim over de 50 centimeter, zijn de baarzen in het Haringvliet uniek in de wereld. Sportvissers uit heel Europa – met name Duitsland, maar ook Tsjechië, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Zweden – komen helemaal hier naartoe om zo’n droomvis te vangen. Er is dus veel belang bij meer inzicht in het migratiegedrag, habitatgebruik, groei, voedsel en kwetsbaarheid van deze vissen. De vreemde plekken op de huid die we de laatste jaren bij veel grote baarzen zien, gaan we met een aparte studie onderzoeken. Alle kennis tezamen helpt om de soort nog beter te kunnen beschermen. Daar profiteert ook de sportvisserij in de toekomst van mee.”
Sportvissers spelen een sleutelrol in dit onderzoek, zowel bij het vangen van baarzen die onderzoekers kunnen merken als bij het doen van vangstmeldingen.
Sportvissers kunnen de PERCHTRACK-baarzen herkennen aan de gele floy tag en ontvangen € 10,- voor het melden van de vangstgegevens.
De opening wordt vervolgens gehecht en onder de tweede rugvin krijgt de baars een felgeel merkje (een zogenoemde ‘floy tag’). Tot slot neemt de onderzoeker een ‘vinknip’ (een stukje weefsel uit de rug- of staartvin, voor leeftijds- en DNA-onderzoek) en trekt hij tien schubben, waarna de vis in een zuurstofrijke ‘herstelbak’ gaat om te ontwaken. De hele operatie duurt hooguit tien minuten.
UITZENDEN & ONTVANGEN
“De akoestische transponders die een uniek signaal uitzenden zijn cruciaal voor dit onderzoek”, vertelt Hendry Vis van VisAdvies. Dit onderzoeks- en adviesbureau helpt bij het verzamelen en merken van de baarzen en dacht mee over de onderzoeksopzet, -methode en aanpak. “Op maar liefst tachtig plekken – in het Haringvliet, Hollandsch Diep en zelfs buiten de Haringvlietsluizen en in de Nieuwe Waterweg bij Rotterdam – hangen namelijk ontvangers van Sportvisserij Nederland en Wageningen Marine Research die registreren wanneer een PERCHTRACK-baars in de buurt is. Met de data die we de komende twee jaar verzamelen krijgen we hopelijk beter zicht op de zwemroutes van deze vissen gedurende het jaar. Zo leren we dus waar ze paaien, foerageren en overwinteren én in hoeverre de Haringvlietbaarzen mogelijk een aparte populatie vormen.”
VANGSTEN MELDEN
Ook de felgele floy tags die de baarzen hebben gekregen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het onderzoek. Niels: “Sportvissers die in de komende jaren baarzen van PERCHTRACK vangen, kunnen op deze externe merkjes de website www.sharkray.eu vermeld zien staan. Daar melden ze dan hopelijk enkele belangrijke gegevens zoals de lengte van de vis en de GPS-locatie van de vangst. Om dit aan te moedigen staat op elk merkje de beloning van tien euro per melding vermeld. We vragen sportvissers met klem om elke baars na een snelle meting en wat foto’s weer levend en gezond terug te zetten.
NEDERLANDS-DUITSE SAMENWERKING
Waarom de baars (Perca fluviatilis) zich in de verschillende stroomgebieden van de Rijn net weer anders gedraagt en vaak per gebied een andere maximale lengte, bouw en kleurstelling heeft, is bij uitstek een internationaal vraagstuk. Daarom is de opzet en uitvoering van PERCHTRACK het resultaat van een Nederlands-Duitse samenwerking tussen Sportvisserij Nederland, Sportvisserij Zuidwest Nederland, Wageningen Universiteit, VisAdvies, het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries en de Humboldt-University of Berlin. Alle betrokkenen doen mee vanuit hun bijzondere interesse in het gedrag van de baars.
HOE OUD ZIJN ZE?
Net zoals bij elk visonderzoek dient het ‘trekken’ van schubben bij PERCHTRACK vooral om de leeftijd van de vis in kwestie te kunnen vaststellen. Onderzoekers tellen daarvoor het aantal ‘jaarringen’ op de schubben (net als bij bomen). Omdat die terug groeien na een beschadiging, trekken de onderzoekers altijd meerdere schubben per vis en gaan ze uit van de oudste leeftijd. Door middel van ‘isotopen-onderzoek’ achterhalen ze ook hoe zout het water was waarin de baars zich tijdens zijn leven ophield. Weinig variatie daarin wijst op een beperkte migratie tussen zoet en zout – en vice versa.
“Nou, ze zijn er klaar voor hoor”, zegt Niels Brevé van Sportvisserij Nederland terwijl hij zich over een witte plastic teil met een zuurstofpompje en daarin vijf enorme baarzen buigt. Een gure westenwind kracht 4 waait over het Haringvliet, maar op deze plek – onderaan een dijk, pal naast een gemaal aan de zuidoever van het water – staan Niels en zijn collega-onderzoekers relatief beschut. De baarzen in de teil zijn niet de enige ‘patiënten’ vandaag: in een ruim bewaarnet onderaan de kade wachten in het koude water nog zo’n twintig soortgenoten op hun operatie.
40 CM EN LANGER
“Al deze vissen zijn gisteren in het Haringvliet gevangen door sportvissers die deelnemen aan het onderzoek”, verklaart Niels de situatie. “Twee weken geleden hebben we ook al zo’n visdag gehad en vandaag is de derde en laatste dag. Voor het gewenste totaal van ruim 70 baarzen voor het onderzoek moeten de sportvissers er vandaag nog zo’n 25 aanleveren. Nadat ze hun vangsten via Whatsapp hebben gemeld, varen wij langs met een boot om de baarzen op te halen. Die bewaren we langs de oever in een bewaarnet, om de vissen de volgende dag te opereren en daarna weer vrij te laten. We onderzoeken uitsluitend baarzen van 40 centimeter en langer, want juist over die allergrootste exemplaren willen we met PERCHTRACK meer leren.”
VAKKUNDIG ‘OPEREREN’
De onderzoekers staan rond een soort operatietafel voor vissen, inclusief het benodigde instrumentarium – variërend van tangetjes in allerlei soorten tot een incisiemesje, plastic handschoenen en ontsmettingsalcohol. Nadat de eerste baars is gemeten, gewogen en in een teil met speciale vloeistof is geplaatst die de vis verdooft, brengt een onderzoeker via een klein sneetje in de buikwand een akoestische transponder in.
onderzoek naar grote baars
TEKST: BARD BORGER > FOTOGRAFIE: SANDER BOER
‘VISSEN’ NAAR KENNIS VAN XXL-BAARS
PERCHTRACK:
onderzoek
De baarzen
worden operatief voorzien van een akoestische zender
MASTERSTUDENTEN GEZOCHT
Ben of ken jij een Nederlandse of Duitse student met interesse in visecologie en trekgedrag? En lijkt jou (of hem/haar) interessant om binnen PERCHTRACK een masterthesis te doen? Neem dan voor meer informatie contact op met Niels Brevé (breve@sportvisserijnederland.nl) van Sportvisserij Nederland of met Prof. Dr. Robert Arlinghaus (arlinghaus@igb-berlin.de) van het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries.
Niet alleen vanwege hun waarde voor dit onderzoek, maar ook omdat juist de grootste vissen belangrijk zijn voor het nageslacht.”
SLEUTELROL
Middels het vangen en terugmelden van gemerkte baarzen spelen sportvissers een sleutelrol in PERCHTRACK. Hendry: “De meeste fanatieke, ervaren baarsvissers weten inmiddels precies waar de grootste exemplaren zich in deze tijd van het jaar ophouden en hoe je ze vangt. Dankzij hun medewerking kunnen we dus gericht die vissen verzamelen, opereren en daarna volgen. Met een zegen of elektrisch vissend kun je dat nooit zo selectief doen – hengelvangsten zijn voor dit project echt dé aangewezen methode. Het is ook mooi dat juist die sportvissers deze grote baarzen enorm waarderen en koesteren. Niet alleen als sportvis, maar ook gewoon als de prachtige dieren die het zijn. Zo bezien zijn het eigenlijk gepassioneerde collega-onderzoekers.”
UNIEK IN DE WERELD
Hendry – die zelf ook regelmatig naar het Haringvliet gaat om op grote baars te vissen – was blij toen Sportvisserij Nederland hem voor PERCHTRACK benaderde. “Vanwege hun bizarre lengte, tot ruim over de 50 centimeter, zijn de baarzen in het Haringvliet uniek in de wereld. Sportvissers uit heel Europa – met name Duitsland, maar ook Tsjechië, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Zweden – komen helemaal hier naartoe om zo’n droomvis te vangen. Er is dus veel belang bij meer inzicht in het migratiegedrag, habitatgebruik, groei, voedsel en kwetsbaarheid van deze vissen. De vreemde plekken op de huid die we de laatste jaren bij veel grote baarzen zien, gaan we met een aparte studie onderzoeken. Alle kennis tezamen helpt om de soort nog beter te kunnen beschermen. Daar profiteert ook de sportvisserij in de toekomst van mee.”
Sportvissers spelen een sleutelrol in dit onderzoek, zowel bij het vangen van baarzen die onderzoekers kunnen merken als bij het doen van vangstmeldingen.
Sportvissers kunnen de PERCHTRACK-baarzen herkennen aan de gele floy tag en ontvangen € 10,- voor het melden van de vangstgegevens.
De opening wordt vervolgens gehecht en onder de tweede rugvin krijgt de baars een felgeel merkje (een zogenoemde ‘floy tag’). Tot slot neemt de onderzoeker een ‘vinknip’ (een stukje weefsel uit de rug- of staartvin, voor leeftijds- en DNA-onderzoek) en trekt hij tien schubben, waarna de vis in een zuurstofrijke ‘herstelbak’ gaat om te ontwaken. De hele operatie duurt hooguit tien minuten.
UITZENDEN & ONTVANGEN
“De akoestische transponders die een uniek signaal uitzenden zijn cruciaal voor dit onderzoek”, vertelt Hendry Vis van VisAdvies. Dit onderzoeks- en adviesbureau helpt bij het verzamelen en merken van de baarzen en dacht mee over de onderzoeksopzet, -methode en aanpak. “Op maar liefst tachtig plekken – in het Haringvliet, Hollandsch Diep en zelfs buiten de Haringvlietsluizen en in de Nieuwe Waterweg bij Rotterdam – hangen namelijk ontvangers van Sportvisserij Nederland en Wageningen Marine Research die registreren wanneer een PERCHTRACK-baars in de buurt is. Met de data die we de komende twee jaar verzamelen krijgen we hopelijk beter zicht op de zwemroutes van deze vissen gedurende het jaar. Zo leren we dus waar ze paaien, foerageren en overwinteren én in hoeverre de Haringvlietbaarzen mogelijk een aparte populatie vormen.”
VANGSTEN MELDEN
Ook de felgele floy tags die de baarzen hebben gekregen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het onderzoek. Niels: “Sportvissers die in de komende jaren baarzen van PERCHTRACK vangen, kunnen op deze externe merkjes de website www.sharkray.eu vermeld zien staan. Daar melden ze dan hopelijk enkele belangrijke gegevens zoals de lengte van de vis en de GPS-locatie van de vangst. Om dit aan te moedigen staat op elk merkje de beloning van tien euro per melding vermeld. We vragen sportvissers met klem om elke baars na een snelle meting en wat foto’s weer levend en gezond terug te zetten.
NEDERLANDS-DUITSE SAMENWERKING
Waarom de baars (Perca fluviatilis) zich in de verschillende stroomgebieden van de Rijn net weer anders gedraagt en vaak per gebied een andere maximale lengte, bouw en kleurstelling heeft, is bij uitstek een internationaal vraagstuk. Daarom is de opzet en uitvoering van PERCHTRACK het resultaat van een Nederlands-Duitse samenwerking tussen Sportvisserij Nederland, Sportvisserij Zuidwest Nederland, Wageningen Universiteit, VisAdvies, het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries en de Humboldt-University of Berlin. Alle betrokkenen doen mee vanuit hun bijzondere interesse in het gedrag van de baars.
HOE OUD ZIJN ZE?
Net zoals bij elk visonderzoek dient het ‘trekken’ van schubben bij PERCHTRACK vooral om de leeftijd van de vis in kwestie te kunnen vaststellen. Onderzoekers tellen daarvoor het aantal ‘jaarringen’ op de schubben (net als bij bomen). Omdat die terug groeien na een beschadiging, trekken de onderzoekers altijd meerdere schubben per vis en gaan ze uit van de oudste leeftijd. Door middel van ‘isotopen-onderzoek’ achterhalen ze ook hoe zout het water was waarin de baars zich tijdens zijn leven ophield. Weinig variatie daarin wijst op een beperkte migratie tussen zoet en zout – en vice versa.
“Nou, ze zijn er klaar voor hoor”, zegt Niels Brevé van Sportvisserij Nederland terwijl hij zich over een witte plastic teil met een zuurstofpompje en daarin vijf enorme baarzen buigt. Een gure westenwind kracht 4 waait over het Haringvliet, maar op deze plek – onderaan een dijk, pal naast een gemaal aan de zuidoever van het water – staan Niels en zijn collega-onderzoekers relatief beschut. De baarzen in de teil zijn niet de enige ‘patiënten’ vandaag: in een ruim bewaarnet onderaan de kade wachten in het koude water nog zo’n twintig soortgenoten op hun operatie.
40 CM EN LANGER
“Al deze vissen zijn gisteren in het Haringvliet gevangen door sportvissers die deelnemen aan het onderzoek”, verklaart Niels de situatie. “Twee weken geleden hebben we ook al zo’n visdag gehad en vandaag is de derde en laatste dag. Voor het gewenste totaal van ruim 70 baarzen voor het onderzoek moeten de sportvissers er vandaag nog zo’n 25 aanleveren. Nadat ze hun vangsten via Whatsapp hebben gemeld, varen wij langs met een boot om de baarzen op te halen. Die bewaren we langs de oever in een bewaarnet, om de vissen de volgende dag te opereren en daarna weer vrij te laten. We onderzoeken uitsluitend baarzen van 40 centimeter en langer, want juist over die allergrootste exemplaren willen we met PERCH-TRACK meer leren.”
VAKKUNDIG ‘OPEREREN’
De onderzoekers staan rond een soort operatietafel voor vissen, inclusief het benodigde instrumentarium – variërend van tangetjes in allerlei soorten tot een incisiemesje, plastic handschoenen en ontsmettingsalcohol. Nadat de eerste baars is gemeten, gewogen en in een teil met speciale vloeistof is geplaatst die de vis verdooft, brengt een onderzoeker via een klein sneetje in de buikwand een akoestische transponder in.